beğdili boyu ne demek?

Beğdili boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden yedincisi; "Begtili"lerdir. Belgeleri şudur: ¹ diye tanımladığı bir Oğuz boyudur.

Boz-Oklar'a mensup olarak Beg-Dili, Beğdili şeklinde de ifade edilmiştir. Zamanla bu kavram bazı yazılı eserlerde Baydili-Beğdili-Beğdilü-Beğdilli-Beğdillü şekillerini almıştır. Begtili boyunun ongunları altın kartaldır. Kuzey orta Anadolu bölgesinde Beğdilī isminde çok yerleşim yerlerine bulunur. Günümüz Azerbaycan'da da Beydili ve Beydilli isminde iki yer vardır. Kuzeydoğu İran'da da Astarābād'da Atrak ve Rūd-e Gorgān nehirleri arasında Gökleng Beğdili (Čāqū Beğdili de denilir.) isminde yerleşim yeride vardır. Bunların alt oymakları Pank, Aman-Koca (Aman-Ḵōja), Boran (Borān) ve Kareşmaz (Qarešmaz) olarak adlandırılır². Pierre Oberling'e göre, güney İran'da iki küçük Bigdeli boyu Kaşkaylar birliğindeki Kaşküli (Keşkölli) kabilesine aittir³.

Beğdili boyu, Selçuklu Hanedanı'yla birlikte 5. ila 11. yüzyılları arasında İran ve Anadolu'nun fethinde büyük rol oynamıştır. Diğerleri de 7. ila 13. yüzyılları arasında Moğol istilasından kaçmışlar, olasılıkla Suriye'ye ulaşmışlar ve Memluklar ile güçlerini birleştirdikleri görülmüştür. Beğdili boyu Suriye'den güney ve doğu Anadolu'ya ve daha sonra İran'a yayılan Akkoyunlu ve Safeviler'in kuruluşunda ve yönetiminde yer almışlardır. Ünlü tarihçi Yusuf Halaçoğlu'na göre Hazar Kağanlığı'nı da bu boy kurmuştur.⁴ 8. ila 14. yüzyılın ikinci yarısında Beğdili boyu Taşkun Oğulları komutası altında varlık göstermiştir. 9. ila 15. ve 11. ila 17. yüzyılları arasında Halep ve Diyarbakır arasındaki bölgede en iyi meralarda büyük bir Beğdili topluluğu yaşamıştır. 11. ila 17. yüzyıllar arasında yaşamış olan bu ilk 12.000 çadırlı topluluğun Halep Türkmenlerinin öncülleri olduğu tahmin edilir. 10. ila 16. yüzyılda başka bir topluluk da Sivas ve Malatya arasındaki bölgeye yerleşmiş ve bazıları daha sonra güneye doğru Rakka civarına geçmiştir⁵. 10. ile 16. yüzyıla ait Osmanlı vergi kayıtlarında 23 Beğdilī yer adı görülür. Bugün yaygın olarak Nallıhan, Malatya, Konya, Nevşehir, Niğde, Gaziantep, Rakka, Maraş, Tunceli, Aşkale illerinde varlığını sürdüren boy mensuplarının çoğu Türklük özelliği göstermekle birlikte bir kısmı diğer toplumlara katılarak entegre olmuştur. Boy kültürünü en orijinal yaşayan birkaç Alevi Türkmen köyü de bulunur.

Kaynakça

Orijinal kaynak: beğdili boyu. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 56 ↩
Faruk Sümer, “Bozoklu Oğuz boylarına dair,” Dil ve tarih-coğrafya fakültesi dergisi 11/1, 1953. ↩
Pierre Oberling, The Qashqai Nomads of Fars, The Hague, 1974. ↩
↩
BĪGDELĪ (or Bēgdelī, also Bagdīlū), a former Turkish tribe Encyclopædia Iranica ↩